Artroskopia – czyli wziernikowanie stawu za pomocą układu optycznego połączonego lub nie z kamerą i monitorem, należy do mało inwazyjnych technik diagnostyczno-operacyjnych w chirurgii stawów. Dzięki powiększeniu obrazu diagnostyka stała się bardzo precyzyjna, co wpłynęło na rozwinięcie się specyficznych, mało inwazyjnych technik operacyjnych w różnych schorzeniach stawu kolanowego np.: meniscectomii czy plastyki więzadeł w uszkodzeniach łękotek i więzadeł.
Artroskopia kolana to zabieg, który wykonuje się dość często. Niestety nierzadko też spotykamy się ze zjawiskiem niedoinformowania pacjentów po tego rodzaju zabiegach i o ich dalszych losach po wyjściu ze szpitala. Brakuje im nie tylko informacji o ,,możliwości’’ rehabilitacji, ale wręcz jej konieczności dla uniknięcia niekorzystnych powikłań po zabiegu np. zrosty i przykurcze.
We wczesnym okresie ćwiczenia usprawniające powinny być prowadzone przez fizjoterapeutę pozostającego w kontakcie z lekarzem wykonującym zabieg. Na ogół przez pierwsze dni po artroskopii zaleca się odciążenie stawu przez zastosowanie przy chodzeniu kul łokciowych, przebywanie w spoczynku z uniesieniem kończyny, stosowanie zimnych okładów i leków przeciwbólowych.
W tym czasie wprowadza się zazwyczaj ćwiczenia polegające na unoszeniu w pozycji leżącej wyprostowanej kończyny, napinanie mięśni łydek i wzmacnianie mięśnia czworogłowego. Potem następuje stopniowe odtwarzanie pełnej ruchomości stawu. Powrót do dotychczasowych codziennych aktywności życiowych następuje zazwyczaj w okresie 6 tygodni. Do pracy siedzącej można czasem wrócić po tygodniu od zabiegu. Praca wymagająca obciążania kolan i podjęcie treningu sportowego wymagają odczekania około 6-12 tygodni po artroskopii. W każdym przypadku lekarz prowadzący usprawnianie może dostosować wspomniane wytyczne do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta.
Jeśli chodzi o rekonwalescencję to nie ma powodu do zbytnich obaw. Jest ona szybsza niż przy tradycyjnym zabiegu operacyjnym w rozcięciem skóry wokół stawu. Po zabiegu już następnego dnia można iść do domu. Przez kilka dni nie należy obciążać stawu. Poza tym przez kilka dni po zabiegu może być konieczne branie leków przeciwbólowych. Można brać leki z grupy NLPZ tj. paracetamol czy ibuprofen. Często jednak przyjmowanie leków przeciwbólowych nie jest w ogóle konieczne. Można stosować też zimne okłady w okolice stawu. Najlepiej przez pierwszych kilka dni po zabiegu pozostawać w pozycji leżącej, można używać kul łokciowych.
Po okresie około 6 tygodni można zazwyczaj powrócić do poprzedniej aktywności. Jeśli uprawia się intensywny sport zalecane jest odczekanie nawet 12 tygodni. Rekonwalescencja polega na wzmacnianiu niektórych mięśni oraz ćwiczeniu tzw. priporiorecepcji. Jeśli jest taka potrzeba można uczęszczać na rehabilitację, czasami jednak dolegliwości są tak małe, że nie ma takiej potrzeby.
Rehabilitacja po artroskopii powinna nastąpić jak najszybciej ze względu na fakt, że pierwsze 4-6 tygodni to najważniejszy okres dla usprawnienia procesów stawowych. Rehabilitacja zaczyna się od budowania wsparcia dla stawu kolanowego. Pierwszy okres to ćwiczenie mięśni łydek oraz mięśnia czworogłowego. Najczęściej wykonywane są ćwiczenia z pozycji leżącej, polegające na unoszeniu wyprostowanych kończyn. Dopiero po wzmocnieniu tych mięśni, stanowiących wsparcie i amortyzację stawu kolanowego, przystępuje się do stopniowego przywracania pełnej sprawności ruchowej stawu.
1. Jak szybko po operacji powinno się rozpocząć rehabilitację kolana?
Rehabilitacja rozpoczyna się już w szpitalu 12-24 godziny po zabiegu i powinna być kontynuowana ambulatoryjnie jak najszybciej po jego opuszczeniu. Im prędzej pacjent trafi do dobrego fizjoterapeuty, tym mniej się nacierpi i szybciej wróci do sprawności. Zwlekanie z rehabilitacją nie ma sensu, ponieważ pierwsze 4 – 6 tygodni od operacji są kluczowe w procesie usprawniania kolana i warto je wykorzystać w 100%.
2. Czy można obciążać staw od razu po zabiegu?
Definitywnie nie. Zeszyta łąkotka jest strukturą delikatną i łatwo ulega uszkodzeniu. Siły kompresyjne działające na miejsce operowane może spowodować rozejście się założonych szwów i nawrót dolegliwości bólowych. Przy niewielkim pęknięciu okres odciążania kolana to minimum 3 – 4 tygodnie. W przypadku konieczności założenia kilku szwów czas ten wydłuża się nawet do 6 tygodni. Okres odciążania stawu zależy również od rodzaju i umiejscowienia pęknięcia i powinien być zalecony przez lekarza operującego.
3. W jakim zakresie można zginać kolano po zeszyciu łąkotki?
Tu również odpowiedź nie jest jednoznaczna ponieważ zależy to od rodzaju i miejsca pęknięcia. Przy masywnych urazach zaleca się zazwyczaj 30 stopni zgięcia stawu w okresie do 2 tygodni, oraz dodawanie kolejnych 30 stopni co 10 – 14 dni aż do osiągnięcia 90 stopni w 6 tygodniu po operacji. Dalsze zgięcie powinno postępować w granicy tolerancji bólowej pacjenta.
Przy mniejszych uszkodzeniach zazwyczaj od początku zaleca się większe zgięcie (45 – 60 stopni), jednak nie przekracza się zakresu 90 stopni w pierwszych 3 tygodniach ze względu na narastające siły kompresyjne w stawie.
4. Kiedy można prowadzić samochód po operacji?
Osobiście mam pacjentów, którzy wsiadają za kółko samochodu z automatyczną skrzynią biegów od razu po wyjściu ze szpitala (operowana noga lewa nie wciska pedałów), jednak zawsze odradzam takie rozwiązanie. Kierowanie samochodem po operacji szycia łąkotki jest bezpieczne po okresie odciążania stawu czy to ze skrzynią manualną, czy automatyczną.
5. Jak długo po rekonstrukcji łąkotki trzeba chodzić i spać w ortezie?
Orteza ograniczająca zakres zgięcia i wyprostu zalecana jest pacjentom przez okres co najmniej 4 – 6 tygodni, przy czym powinni ją stosować głównie do przemieszczania się. Kąt zgięcia ortezy powinien być ustawiony w taki sposób, aby w razie niekontrolowanego ruchu zapobiec zgięciu kolana w zakresie bólowym (np. jeśli pacjent może zgiąć kolano do 90 stopni orteza powinna być zablokowana w zakresie 0 – 90 stopni).
Orteza na noc w mojej ocenie nie jest koniecznością, jednak na pewno daje poczucie bezpieczeństwa w pierwszych 2 – 3 tygodniach po zabiegu. Jeśli pacjent ma pewność, że podczas snu nie zegnie nadmiernie stawu może nie zakładać niewygodnej ortezy na noc i zastąpić ją inną „stabilizacją” operowanej nogi (np. obłożenie jej poduszkami lub dodatkową kołdrą w taki sposób, aby nie miała możliwości ruchu).
6. Jak długo trwa rehabilitacja kolana po zabiegu?
Oczywiście długość rehabilitacji zależy od wielu czynników, ale standardowo to okres około 3 miesięcy, po których pacjent jest w stanie wrócić w pełni do wcześniejszych aktywności fizycznych.
7. Po jakim czasie od operacji można wrócić do jazdy na rowerze oraz biegania?
Jazda na rowerze stacjonarnym jest możliwa po okresie odciążenia oraz uzyskania zgięcia około 120 stopni zgięcia (pozwala to na pełen obrót pedałów). Powrót do biegania to sprawa bardziej skomplikowana ze względu na zwiększoną kompresję stawu kolanowego podczas kontaktu stopy z podłożem, dlatego następuje stopniowo po około 3 – 4 miesiącach od operacji.
8. Czy zeszyta łąkotka jest tak samo mocna jak ta przed urazem?
Niestety, raz uszkodzona łąkotka może być „słabym ogniwem” i nawet jej rekonstrukcja szwami nie daje jej pierwotnej wytrzymałości (słabe ukrwienie łąkotki często nie jest wystarczające do jej zrostu). Jednak prawidłowa rehabilitacja i wzmocnienie ważnych partii mięśniowych często jest wystarczające aby ochronić ją przed kolejnymi urazami i nadmiernym przeciążaniem.
9. Jak długo trzeba pozostać na zwolnieniu po zabiegu?
W zależności od rodzaju pracy powrót do aktywności zawodowej trwa od dwóch tygodni dla osób pracujących biurowo (jeśli mają oni możliwość pracy jeszcze chodząc o kulach bez obciążenia nogi), do 8 – 10 tygodni dla pacjentów pracujących fizycznie. W praktyce pacjenci „biurowi” zazwyczaj i tak pracują z domu, takie czasy!
10. Ile zabiegów w tygodniu trzeba odbyć żeby rehabilitacja miała sens?
Na początku drogi do wyzdrowienia zazwyczaj pacjenci zjawiają się na rehabilitacji 2 – 3 razy w tygodniu. Jeśli proces rehabilitacji przebiega sprawnie i bez powikłań wizyty u fizjoterapeuty odbywają się coraz rzadziej, a codzienna praca wykonywana jest głównie w domu samodzielnie przez pacjenta. Nie zmienia to jednak faktu, iż cały okres odzyskiwania sprawności musi przebiegać pod stałą kontrolą fizjoterapeuty i lekarza operującego. Tylko w taki sposób możliwe jest osiągnięcie pełnego sukcesu leczenia.
Więcej informacji na temat artroskopii można przeczytać na stronie https://zdrowie.tvn.pl/a/artroskopia-kolana-rehabilitacja-rekonwalescencja-cwiczenia-powiklania-opuchlizna
Każdy etap rehabilitacji po artroskopowym leczeniu stawu kolanowego powinien być nadzorowany przez fizjoterapeutę i zgodny z zaleceniami lekarza, ponieważ zabiegi rehabilitacyjne muszą uwzględniać zakres i rodzaj przeprowadzonej operacji, szybkość miejscowego gojenia się rany oraz obecność ewentualnych schorzeń dodatkowych. W związku z tym musi być ona dostosowana nie tylko do indywidualnych potrzeb ale i możliwości pacjenta. Bardzo istotna jest również systematyczność wykonywanych ćwiczeń oraz samodyscyplina.
Rehabilitacja po artroskopowym leczeniu stawu kolanowego umożliwia szybki powrót do zdrowia, jednak musi zostać przeprowadzona w odpowiedni sposób, zgodnie z indywidualnie ustalonym programem i zakresem ćwiczeń. Tylko dzięki tak stosowanej fizjoterapii pacjent może skorzystać ze wszystkich zalet związanych z minimalizacją inwazyjności, jaką oferuje zabieg artroskopowy.